Biz ýakynlaşmagy ugur edinýäris

GDA-nyň synçylarynyň missiýasynyň Başlygy, GDA-nyň Baş sekretary Sergeý Nikolaýewiç Lebedew Türkmenistanda geçiriljek parlament saýlawlarynyň öňüsyrasynda ORIENT-e aýratyn interwýu berdi:

– Sergeý Nikolaýewiç, Türkmenistanda geçiriljek parlament saýlawlaryna taýýarlyklara nähili baha berýärsiňiz?

– Biziň wezipämiz, Türkmenistanyň çakylygy boýunça iki hepdeden gowrak wagt Türkmenistanda bolmak. Bu döwürde, biz saýlaw uçastoklarynyň birnäçesine baryp, saýlawçylar we deputatlyga dalaşgärler bilen ýerinde işiň nähili geçirilýändigini gördük, saýlawlary guramak üçin jogapkär adamlar bilen duşuşdyk we ş.m. Biziň umumy baha berişimiz diýseň oňyn, saýlawlara taýýarlyk we irki ses berişlik, biziň pikirimizçe, düzgün bozmazdan we belliksiz geçdi. Bize eýýäm saýlawçylaryň takmynan iki göteriminiň ses berendiklerini aýtdylar.

Biziň missiýamyzyň barşynda wagtynda, guramaçylaryň saýlawçylara, Türkmenistanyň raýatlaryna, etraplardan, welaýatlardan başlap, tä kanun çykaryjy organa çenli iň mynasyp adamlary saýlamak arkaly öz isleglerini erkin beýan etmegi üçin ähli şertleri döredendigine göz ýetirdik.

Şeýle pikir üçin esaslarymyz bar, sebäbi Mejlisiň deputatlygyna üçin bäsdeşlikde her saýlaw uçastogynda her oruna azyndan iki adam düşdü. Başgaça aýdylanda, Türkmenistanyň raýatlarynyň saýlamak üçin başga bir alternatiwasy bardy. Mundan başga-da, görşümiz ýaly, iň mynasyp adamlaryň parlament deputatlygyna dalaşgärleriň arasynda bolmagyny üpjün etmek üçin köp deslapky işler edildi.

Dalaşgärler köpdi, saýlaw işleri geçirildi we biz ähli saýlaw organlaryna Türkmenistanyň halky tarapyndan saýlawçylara beren wadalaryny ýerine ýetirjek we türkmen halkynyň abadançylygy üçin işlejekleriň saýlanjakdygyna ynanýarys. Bu bolsa iň möhümidir.

– Sergeý Nikolaýewiç, Türkmenistana köp gezek geldiňiz, şol sanda dürli derejedäki saýlawlarada-da bolduňyz. Saýlaw ýaly jemgyýetçilik we syýasy kampaniýalary guramakda öňegidişlige syn edýärsiňizmi? Hat-da, tehniki taýdanam däl, saýlaw işini gowulaşdyrmakda?

– Türkmenistanyň kanunçylygynda-da, saýlawlary guramakda-da oňyn üýtgeşmeleriň bardygyny uly kanagatlanma we şol bir wagtyň özünde jogapkärçilik bilen belleýärin.

Türkmenistanyň kanunçylygy milli däp-dessurlara we gyzyklanmalara esaslanýar. Bu bolsa dogry! Galyberse-de, her bir ýurduň we her bir halkyň öz aýratynlyklary bar. Bizde biri, beýleki ülkelerde bolsa başgasy. Mysal üçin, käbir ýurtlaryň kanunlary we tertipleri, şol sanda ykdysady taýdan ösen ýurtlar diýlip atlandyrylýanlar bize geň bolup biler. Emma olar munuň özleri üçin iň amatly görnüşi hasaplaýarlar. Ýöne olaram, aýdylşy ýaly, öz jaň diňinden hemme ýerde özüniňki ýaly tertipleriň bolmagyny talap edenlerinde ýalňyş bolar.

Her bir halkyň öz milli däp-dessurlary bar we bularyň öz kanunlarynyň emele getirilmeginde göz öňünde tutulmagy dogry. Men Türkmenistanyň Prezidenti, Hormatly Arkadag we Daşary işler ministri bilen bolan duşuşyklarda Türkmenistanda saýlawlaryň aýratyn, baýramçylyk şertlerinde geçirilýändigi barada aýtdym. Türkmenler oňa Baýram diýýärler.

Bu hakykatdan hem saýlaw uçastoklarynda aýdym-saz eşidilse, owadan geýnen adamlar gelse, baýramçylyk söwdasy gurnalsa gowy. Bularyň hemmesi saýlawçylaryň arasynda saýlaw işinde ynam döredýän hakyky baýramçylyk howasyny berýär. Şeýle däp-dessurlaryň türkmen halky tarapyndan goralyp saklanmagy we artmagy gaty gowy zat.

Şeýle hem, özüm üçin şeýle oňyn pursatlary belledim. Saýlawlaryň gurnalyşy her gezek öňkiden gowulaşýar, mysal üçin saýlaw uçastoklary üçin jaýlar gaty mynasyp saýlanýar. Bular, adatça, medeni we bilim edaralarynyň döwrebap binalary, oňat enjamlaşdyrylan ýokary okuw mekdepleri we orta mekdeplerdir. Olara baranda baýramçylyk howasyny duýýarsyňyz, hemme ýerde guramaçylaryň tertibi we ünsi bar. Bularyň hemmesini, döwletlerimiziň jemgyýetçilik we syýasy çäreleri geçirmek üçin şeýle şertleri döretmäge mümkinçiligi bolmadyk köpden bäri unudylan döwürler bilen deňeşdirip bolmaz.

Emma esasy we möhüm üýtgeşiklik, saýlawçylaryň ösýän kämilligi. Bu diňe bir Türkmenistanda däl. Şeýle üýtgeşmeleriň GDA ýurtlarynda görülýändigi bellärliklidir. Saýlawçy has sowatly we talapkär boldy. Öň dalaşgärleriň populist wadalaryna ynanýan adamlar köp bolsa, häzirki saýlawçy şahsy we tutuş ýurduň geljeginiň islegine baglydygyna göz ýetirip, has saýlama bolýar.

Häzirki saýlawçy, saýlaw wagtynda ses bermezden ozal dalaşgäriň terjimehalyny, onuň zähmet çeken ýerlerini öwrenýär, özi bilen duşuşyklara gidýär, onuň teleýaýlymda çykyşlaryny görýär we bularyň hemmesine baha berip, dalaşgäriň ýerine ýetirip biljekdigi ýa-da bilmejekdigi, beren wadalary, şeýle hem olaryň hakykydygy ýa-da hakyky däldigi barada netijä gelýär.

Russiýa Federasiýasynda aýlyk haklaryny, stipendiýalary köpeltmegi, jemegyýetçilik ulagyny tölegsiz etmegi we ş.m. wada beren dalaşgärler ýadymda. Şeýle erteki ýaly wadalaryň durmuşa geçirip bolmajakdygyna garamazdan, ol dalaşgärlere ses berenler hem tapylýardy.

Emma GDA we Türkmenistanda häzirki saýlawçy eýýäm syýasy taýdan has kämil we sowatly boldy. Bu bolda häzirki zaman saýlawlarynyň esasy aýratynlygydyr.

– Sergeý Nikolaýewiç, GDA-da 2023-nji ýyl rus diliniň milletara aragatnaşyk dili hökmünde yglan edildi. Siziň işiňiz wagtynda Türkmenistanyň wekilleri bilen nähili aragatnaşyk saklandygyňyzy aýdaýsaňyz?

–Bagtymyza, men dil kynçylyklaryna duş gelmedim. Biziň missiýamyz saýlaw uçastoklarynyň birnäçesine baryp gördi we meniň söhbetdeş bolan adamlarym – ýönekeý adamlardan tä ýokary wezipelilere çenli maňa düşünýärdi we men olara düşünýärdim. Bu ýagdaýyň, GDA-da milletara aragatnaşyk dili hökmünde rus diline bolan garaýşyny emele getiren ýurduň ýolbaşçylary tarapyndan durmuşa geçirilýän üstünlikli milli we dil syýasaty sebäpli ösendigine ynanýaryn.

Mälim bolşy ýaly, Türkmenistanda rus dilinde bilim berýän mekdepler bar, Aşgabatda A.S.Puşkin adyndaky Döwlet Rus drama teatry üçin täze bina gurmak meýilnamasy bar, şeýle hem rus-türkmen uniwersitetini açmak we has köp işleri geçirmek meýilleşdirilýär. Rus dilini şeýle goldaýandygy üçin Türkmenistanyň ýolbaşçylaryna minnetdarlygymyz bildirýärin.

– Sergeý Nikolaýewiç, biz Türkmenistanda geçiriljek milli saýlawlar mowzugyndan birhili sazlaşykly ýagdaýda Garaşsyz döwletler arkalaşygynyň meselelerine geçdik. Şonuň bilen baglylykda, häzirki wagtda GDA-da integrasiýa işiniň esasy ugurlary barada pikriňizi aýdaýsaňyz?

– GDA-da hemişe ykdysady hyzmatdaşlyk, ony gorap saklamak we giňeltmek ileri tutulýan ugur bolup durýar. Bu meselede Türkmenistan gowy mysal görkezýär. Russiýa Federasiýasy we onyň subýektleri, şeýle hem beýleki ýurtlar bilen ykdysady gatnaşyklaryň gerimi ýylsaýyn artýar. Şeýle hyzmatdaşlyk ähli taraplar üçin özara peýdalydyr.

Ykdysady hyzmatdaşlyk has giň düşünje. Ýöne men ulag we logistika hyzmatdaşlygyny aýratyn bellärdim. Esasanam Türkmenistanyň Demirgazyk-Günorta liniýasyndaky awtoulag we demir ýollary üçin möhüm üstaşyr döwletdigini göz öňünde tutýarys. Bu ugurda şeýle hyzmatdaşlygy güýçlendirmek, giňeltmek we gowulandyrmak meýilnamalary bar. Bu meýilnamalaryň durmuşa geçiriljekdigine hakykatdanam umyt edýäris.

Energetika, gaz we nebit öndürmek, gaýtadan işlemek we ekologiýa taýdan aragatnaşyk hem aktual hasaplanýar. Häzirki ýagdaý bilen baglanyşykly, iň möhüm ugurlaryň sanawyna, elbetde, azyk howpsuzlygy üçin esas hökmünde saglygy goraýyş we oba hojalygyndaky özara gatnaşyklary girýär. Bu ugurlaryň hemmesinde netijeli hyzmatdaşlygyň gowy mysallary bar. Geljekde özara peýdaly hyzmatdaşlygyň bu we beýleki ugurlaryň mundan beýläk hem ösjekdigine umyt edýäris.

– Biz, Sergeý Nikolaýewiç geçmişiň, şu günüň meselelerine degip geçdik, indi ýakyn geljege gitmegi teklip edýärin. Mart tamamlanýar we indiki aý, has dogrusy, 9-njy aprelde gadyrly Sergeý Nikolaýewiç, garyndaşlaryňyz, köp sanly dostlaryňyz we tanyşlaryňyz sizi 75 ýaşyňyz bilen gutlarlar. Ömrüňiziň dowamynda we bu köpem däl, azam däl, üç çärýek asyr, size dürli wezipelerde işlemek ynanyldy. Nämäni durmuşyňyzyň iň möhüm işi diýip hasaplaýarsyňyz?

– Islendik adamyň ygtybarly we wepaly dostlarynyň bolmagy möhümdir. Men ygtybarlylygy we wepalylygy elmydama birinji orunda goýýaryn. Ýörelgelere wepalylyk, dostlara wepalylyk, Watana wepalylyk! Bu häsiýet boýunça men adamlara baha berýärin. Bir wagtlar adamyň bu häsiýetlerine ýokary baha bermek üçin «onuň bilen razwedka gidip bolýar» diýerdiler. Töweregimde şeýle adamlaryň köpdügi sebäpli, men bagtly adam. Aýdyň manyda aýdanymda bolsa, men razwedka gitdim we Alla ýol berse, ýene-de giderin!

Bekdurdy AMANSARYÝEW

Foto: orient.tm