Ilçi: Nowaýy bilen Magtymgulynyň poeziýasy özbek we türkmen medeniýetleriniň umumy hazynasydyr
05.02.2024 | 15:02 |
Aşgabatdaky Özbegistanyň ilçihanasynda metbugat wekilleri üçin brifing geçirildi. Ilçi Akmaljon Kuçkarow žurnalistlere medeni we ynsanperwer ulgamlara aýratyn üns bermek bilen möhüm ugurlarda türkmen-özbek hyzmatdaşlygynyň ýagdaýy we geljegi barada umumy maglumatlary berdi.
Bu mazmunda diplomat Daşkentiň merkezindäki Aşgabat seýilgähiniň, Magtymguly adyndaky köçäniň, şeýle hem özbek-türkmen Dostluk öýi we Hywadaky “Ully Howly” ýadygärlik toplumynyň we Aşgabatdaky Daşkent seýilgähiniň açylyşyna ünsi çekdi. Şeýle hem, türkmen paýtagtynyň merkezi şaýollaryndan birine bu şaýoluň ugrunda ýerleşýän Ylham seýilgähinde ýadygärligi gurlan Alişir Nowaýynyň adynyň dakylandygyny belläp geçdi.
Ilçi öz çykyşynda ýygnananlaryň ünsüni iki möhüm senä - beýik şahyr we akyldar Alişir Nowaýynyň 583 ýyllygy we şahyr, taryhçy we döwlet işgäri Zahiraddin Muhammet Boburyň 541 ýyllygyna ünsi çekdi. Bu şahsyýetler diňe bir özbek halky üçin däl, eýsem türkmen halky üçin bellidir, sebäbi goňşy ýurtlarymyz we medeniýetlerimiz, özboluşly aýratynlyklary umumy we bölünmeýän miras bilen birleşýär.
Ilçi Alişir Nowaýynyň Gündogaryň poeziýasyna we edebiýatyna goşan goşandyny, döredijiligini suratlandyrdy. Wagt bize onuň 30 töweregi goşgular ýygyndysyny, ylmy eserleri we şahyrana traktatyny galdyrdy. Akmaljon Kuçkarow bäş eposy öz içine alýan “Hamsa” eserine ünsi jemledi: “Haýrat ul-Abror” (“Gowy adamlaryň täsinligi”), “Farhod we Şirin”, “Leýli we Mejnun”, “Sabaý Saýýar” (“Ýedi planeta”) "Saddi Iskandariý" ("Aleksandryň diwary"). Nawoýynyň bu eseri türki dilinde bu žanrdaky ilkinji eserler hasaplanýar.
Diplomat, Nagyşbendiniň sopuçylyk düzgünine eýerip, hiç haçan öýlenmedik Nowaýydan käbir maglumatlary getirdi. 1469-njy ýylda timurid Hüseýin Baýkara Hyrady basyp aldy we Horasanyň hökümdary boldy. Şol günden başlap, Nowaýynyň durmuşynda täze bir etap başlandy; ol ýurduň syýasy durmuşyna işjeň gatnaşdy we tiz wagtdan döwlet möhürini saklaýjy hökmünde bellendi, soň bolsa wezir boldy.
Işlän döwründe ýurduň medeni we ylmy ösüşine möhüm goşant goşdy. 1480-nji ýylda Hyratda we beýleki sebitlerde öz hasabyna birnäçe medrese, syýahatçylar üçin 40 mugt myhmanhana, 17 metjit, 10 sany sopylar üçin ýaşaýyş jaýyny (hanaka), 9 hammam, 9 köpri we ş .m. gurdy.
Nowaýy öz wezipesinde sazandalara, şahyrlara, suratkeşlere we hat-ýazuw işgärlerine uly kömek edipdir we halk arasynda uly meşhurlyga eýe bolupdyr.
Ilçi Akmaljon Kuçkarow birnäçe mysal getirip: "Türkmenistanda bolanymyzda, bu ýurtda beýik özbek şahyry, akyldary we döwlet işgäri Alişir Nowaýynyň ýadygärligine we mirasyna çuňňur hormat goýýandyklaryna şaýat bolduk"-diýdi.
Hususan-da, türkmen alymlarynyň we türkmenleriň “Gülpam” we “Myraly we Soltan Söýün” dessanlarynyň Nawoýa bagyşlanan sözlerine we Türkmenistanyň milli saz gurallarynda iň ýokary ses diapazonyny berýän oktawa “Nowaýy oktawa” degişlidigine salgylandy.
Ilçi, türkmen kinorežissýorlarynyň Magtymguly Pyragy baradaky “Istärin” (2022-nji ýylda premýerasy boldy) atly täze filminiň Nawoýynyň beýik türkmen şahyrynyň we filosofynyň ruhy dünýäsiniň emele gelmegine ägirt uly täsirini görkezýändigini aýtdy. Nawoýy, Mollanepes, Andalyp, Kemine ýaly görnükli türkmen klassikleri tarapyndan halypa hökmünde hormatlandy.
Şol bir wagtyň özünde Akmaljon Kuçkarow Magtymgulynyň Özbegistandaky döredijiliginde Alişir Nowaýynyň döredijiliginiň dowamyny görünýändigine aýratyn belledi.
-Özbek halk aýdymlarynyň köpüsi Magtymgulynyň goşgularyna esaslanýar, onuň goşgularynyň köpüsini beýik özbek bagşylary (hofizleri) Muhiddin Kori Ýokubow, Orif Alimahsumow, Komiljon Otaniýozow, Fahriddin Umarow aýdym edip aýdýarlar diýip, -ilçi Alişir Nowaýynyň we Magtymgulynyň poeziýasynyň özbek we türkmen medeniýetleriniň umumy hazynasydygy baradaky pikiri bilen sözüni jemledi.
Şeýle hem brifingde, şu ýyl Özbegistan Respublikasynyň Türkmenistanda Medeniýet günlerini geçirmek we Magtymgulynyň 300 ýyllyk ýubileý dabarasynyň çäginde açylmaly täze medeni we seýilgäh toplumynda beýik özbek şahyrynyň we akyldarynyň ýadygärliginiň gurulmagynyň meýilleşdirilendigi habar berildi.
ORIENT news
