Biz ýakynlaşmagy ugur edinýäris

Mukaddes Remezan/Oraza aýynyň başlamazyndan öň her ýyl dünýädäki musulmanlar dini manysy bolan milli däp-dessurlar bilen agyz beklemegiň başlanandygyny belleýärler. Şeýlelik bilen, Türkmenistanda kiçi toparlara ýygnanan çagalaryň öýme-öý aýlanyp, tanyş dört bentli goşgyny aýdýandyklaryny görüp bilersiňiz.

Beýle «ýöriş» musulmanlaryň esasy agyz beklemesinden öň üç gün dowam edýär. Günorta goňşulary bilen ýakyn medeni we taryhy gatnaşyklary bolan türkmen halky, keltleriň Hellouini ýa-da slawýan «kolýadasyny», ýada salýan bu däbi Pars aýlagynyň ýurtlaryndan aldy, ýöne bir tapawudy: araplaryň arasynda çagalaryň «ýörişi» iki hepde öňünden başlaýar.

Bu baýramçylyga «Hak al lalla» diýilýär. Mysal üçin oňa Bahreýnde «Karangao», Ummanda «Karnakşo» diýilýär. Hut şu günler çagalar bezenýärler, haltajyklar alýarlar we ownuk sowgatlar we süýjüler ýygnaýarlar. Şol bir wagtyň özünde olar: «Bize sowgat beriň, Alla bolsa size Käbäni görkezer!» diýen jümläni aýtmalydyrlar. Şeýle çagalaryň «şygarlary» häzirki zaman BAE-de öz beýanyny tapdy.

Emirlikler bu däbi diňe bir gorap saklamak bilen çäklenmän, eýsem öz ýurtlarynda şeýle bir ýaýbaňlandyrdylar welin, «Hak al lalla» Remezana bagyşlanan däp-dessurlaryň we dabaralaryň aýrylmaz bölegine öwrüldi. Şuňa meňzeş däp häzirem Eýranyň we Merkezi Aziýanyň käbir ýerlerinde bar.

Türkmenistanda «süýjüleri awlamak» hem adaty zada öwrüldi. Orazadan öňki üç güne «Ýa Remezan», mukaddes aýyň özine bolsa «Oraza» diýilýär. Türkmenleriň köpüsi öňünden süýji, köke we beýleki süýjilikleri ýygnap taýýarlyk görnärler. «Taýýarlyk görmedikler» bolsa, elindäki torbalar bilen gapyny kakýan we öňden aýdylyp gelýän, ýöne musulman mowzugynyň setirlerini düýpgöter üýtgedip gygyrşyp aýdýan çagalar bilen duýdansyz garşylaşýarlar. Her «ýörişiň» ahyrynda arap çagalary ýaly, türkmen çagalary hem iň köp süýji ýygnamakda bäsleşýärler.

Bu dabaralaryň esasy maksady ýaş nesliň aňynda rehimdarlyk, hoşniýetlilik we raýdaşlyk gymmatlyklaryny berkitmekdir. Ýeri gelende aýtsak, bu biziň her birimiziň jogapkär bolan jemgyýetçilik toparymyzyň nukdaýnazaryndan çagalaryň orny gaty ýiti görkezilýän musulman baýramlarynyň biridir.

Muňa garamazdan, dünýewi döwletde, Türkmenistan hem şolar ýaly, musulman däp-dessurlaryny çuňňur bilmeýän adaty bir adam gapyny açanda bu çagalardan onlarçasyny görende aljyrap biler. Bu, belki-de, adamyň özüniň däp-dessurlary däl-de, eýsem däp-dessurlaryň öziniň adama täsir eden mahalydyr. Şeýle pursatlarda hemmeler dogry we çalt pikirlenip bilmeýär. Bu başagaýlykda, arassa niýetiň habarçylary käwagt isleýän zatlaryny alyp bilmeýärler. Bu ýagdaýda täze ýyldan bäri galan süýjileri ýa-da kökeleri berenden, ownuk pullar bereniň gowudyr. Taýýarlanmadyk ilatyň beýleki bölegi bolsa, ýakyn üç günüň içinde kariesiň ýokarlanma ähtimallygyny bolan kämillik ýaşyna ýetmedik watandaşlaryň «toparyna» üns bermeýär.

Bu «doga okamak – süýji bermek» barterinde ähli taraplar üçin bu gyzykly däbi has ygtybarly etmek üçin ORIENT aşakdaky düzgünleri berjaý etmegiňizi maslahat berýär:

1) Süýjüleriň mukdaryny çäklendiriň we köpräk miweleri ýa-da ir-iýmişleri satyn alyň. Olary ýuwup, böleklere bölüp, öňünden paketlere gaplamaly. Şeýle edilende has peýdaly we bähbitli bolar. Eger-de çagalara süýji berýän bolsaňyz, olar hökman daşy örtükli bolmaly.

2) Pullary ýa-da teňňeleri diňe paýlamaga iýilýän zat ýok bolsa berip bolar. Pul paýlanylandan soň dessine zat satyn almaga howlugyň. Sebäbi çagalar bu gezek has inklýuziw düzümi bilen ýene-de size geler.

3) Sakgyç satyn almaň. Marmelad, pastila, sirop esasly nabat ýa-da kökejik satyn almak has gowudyr.

4) Eger siz bu çagalaryň biriniň ata-enesi bolsaňyz, bu iş näçe tolgundyryjy görünse-de, giç wagta çenli aýlanmak maslahat berilmeýändigini ýatdan çykarmaň. Şeýle-de bolsa, iň uly «aw» sagat 18:00-dan 20:00-a çenli.

5) Gastronomiki ukyplaryňyza ynanmasaňyz, özüňiz taýýarlan zatlaryňyzy bermäň. Çagalaryň bedeni siziň desertleriňize taýýar bolmazlygy mümkin.

Bu başlangyç maslahatlara eýerip, mukaddes agyz beklemegiň öňüsyrasyny has ygtybarly we has peýdaly edip bilersiňiz. Bu günleriň bahar baýramy – Nowruza gabat gelendigini göz öňünde tutup, wagtyňyzy maşgala bilen tebigatda dynç alyşda ýa-da medeni-dynç alyş çärelerinde gowy geçirip bilersiňiz.

Arslan MAMEDOW

Foto: orient.tm